کریدور زنگزور: گرهگاه استراتژیک قفقاز جنوبی
منطقه زنگزور به عنوان یکی از حساسترین نقاط ژئوپلیتیکی خاورمیانه، در کانون توجه بازیگران منطقهای و فرامنطقهای قرار گرفته است. این گذرگاه استراتژیک که مرزی طبیعی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان محسوب میشود، به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی خود نقش بیبدیلی در معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه ایفا میکند.
چرایی اهمیت کریدور زنگزور برای ایران
موقعیت حیاتی این کریدور برای ایران در چهار حوزه کلیدی قابل بررسی است:
دسترسی به بازارهای اوراسیا از طریق مسیرهای ترانزیتی شمالی
حفظ امنیت مرزهای شمال غربی کشور
صیانت از نقش ایران به عنوان هاب منطقهای ترانزیت انرژی
حفظ توازن قوا در همکاری با ارمنستان به عنوان شریک سنتی
معادلات پیچیده منطقهای پیرامون زنگزور
طرح توسعه کریدور زنگزور از سوی ترکیه و آذربایجان با همراهی روسیه، چالشهای متعددی را ایجاد کرده است:
کاهش نقش ترانزیتی ایران در پروژههای بینالمللی
ایجاد گسست در ارتباط زمینی با ارمنستان
تقویت ائتلاف ترکیه-آذربایجان-روسیه
روسیه و معادله دوگانه در قفقاز
موضعگیری اخیر مسکو در حمایت از کریدور زنگزور، زنگ هشدار جدی برای دیپلماسی ایرانی محسوب میشود. تحلیلگران بر این باورند که روسها با این اقدام در پی:
تقویت نفوذ در مناطق مورد مناقشه پساکرۀ قرهباغ
ایجاد اهرم فشار جدید علیه ایران
جبران کاهش نفوذ در غرب پس از بحران اوکراین
آیندهنگری استراتژیک ایران
کارشناسان راهکارهای زیر را برای حفظ منافع ملی پیشنهاد میدهند:
تقویت دیپلماسی فعال با ارمنستان و گرجستان
طراحی کریدورهای جایگزین ترانزیتی
استفاده از اهرم انرژی در مذاکرات
تعمیق همکاریهای امنیتی با قدرتهای منطقهای
نتیجهگیری: الزامات حفظ حاکمیت ملی
کریدور زنگزور به آزمونی اساسی برای دیپلماسی منطقهای ایران تبدیل شده است. جمهوری اسلامی با بهرهگیری از ابزارهای دیپلماتیک، تقویت حضور اقتصادی در قفقاز و ایجاد ائتلافهای راهبردی میتواند از تبدیل این چالش به تهدید جدی جلوگیری کند. حفظ موازنه قوا در منطقه مستلزم هوشمندی در مدیریت روابط با روسیه، تنشزدایی با همسایگان و طراحی نقشه راهی جامع برای تثبیت موقعیت ایران به عنوان بازیگر کلیدی در معادلات قفقاز است.
