مقتدی صدر و ایران: پرونده پیچیده همکاری‌های استراتژیک
شبکه روابط مقتدی صدر با جمهوری اسلامی ایران یکی از جنجالی‌ترین موضوعات در تحلیل‌های خاورمیانه‌شناسی محسوب می‌شود. این روحانی عراقی که از نسل سوم خاندان سرشناس صدر است، با تکیه بر پایگاه اجتماعی قدرتمند در میان شیعیان عراق و ارتباطات منطقه‌ای، به بازیگری کلیدی در تحولات دو دهه اخیر تبدیل شده است.
خاستگاه خانوادگی و شکل‌گیری هویت سیاسی
خاندان صدر با پیشینه‌ای مذهبی و سیاسی، همواره در تحولات منطقه نقش آفرینی کرده‌اند:
انتساب به مراجع تقلید سرشناسی مانند سید محمدباقر صدر
تجربه ترور پدر و برادران در دوره صدام حسین
بهره‌گیری از فضای پسا ۲۰۰۳ برای بازسازی نفوذ اجتماعی
جیش المهدی؛ نقطه اتصال به تهران
تشکیل این گروه شبه‌نظامی در سال ۲۰۰۳ نقطه عطفی در تعاملات ایران و جریان صدر بود. آموزش‌های نظامی، حمایت‌های لجستیکی و هماهنگی‌های استراتژیک با محوریت مقابله با نیروهای آمریکایی، هسته اصلی این همکاری‌ها را تشکیل می‌داد.
استراتژی چرخش‌های سیاسی؛ بازی بقا در قدرت
مقتدی صدر در یک دهه اخیر با اتخاذ رویکردی منعطف نشان داده است که حفظ موقعیت را بر ثبات ائتلاف‌ها ترجیح می‌دهد:
همکاری مقطعی با حزب کمونیست عراق در انتخابات ۲۰۱۸
حمایت از اعتراضات ضد دولتی در سال ۲۰۱۹
تنش‌زدایی مقطعی با عربستان سعودی
ایران و معادله چندلایه حمایتی
اگرچه تهران همواره به عنوان حامی اصلی جریان صدر شناخته می‌شود، اما این رابطه دارای ابعاد پیچیده‌ای است:
همسویی در مقابله با نفوذ آمریکا
رقابت پنهان با سایر گروه‌های شیعی مورد حمایت ایران
استفاده از اهرم اقتصادی در مناطق جنوبی عراق
آینده روابط؛ چالش‌ها و سناریوهای محتمل
تحولات اخیر منطقه نشان می‌دهد که معادله همکاری تهران-صدر در حال عبور از مراحل جدیدی است:
افزایش نارضایتی‌های اجتماعی از گروه‌های وابسته به خارج
رشد جریان‌های اعتراضی مستقل از نهادهای مذهبی
تغییر تاکتیک‌های ایران در مدیریت گروه‌های عراقی
نتیجه‌گیری: مقتدی صدر و ایران در گرداب تحولات منطقه
تحلیل رابطه مقتدی صدر با جمهوری اسلامی ایران نیازمند درک ظرافت‌های پیچیده سیاست عراق است. اگرچه همکاری‌های امنیتی و سیاسی در دوره‌هایی تشدید شده، اما ماهیت متغیر ائتلاف‌های محلی و فشار افکار عمومی، آینده این رابطه را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. نقش‌آفرینی موفق در این شرایط مستلزم بازتعریف استراتژی‌هایی است که بتواند میان مطالبات داخلی عراق و اهداف منطقه‌ای ایران توازن ایجاد کند.
