روابط ایران و افغانستان؛ پیوندهای ناگسستنی تاریخی و فرهنگیروابط ایران و افغانستان به عنوان دو همسایه با پیشینه مشترک فرهنگی و تاریخی، همواره فراز و نشیب‌های متعددی را تجربه کرده‌اند. اشتراکات زبانی، آیین‌های فرهنگی مانند نوروز و همزیستی اقوام مختلف، زیربنای ارتباطات دیرینه این دو کشور را تشکیل می‌دهد.ریشه‌های عمیق در تاریخ باستانمناطق امروزی افغانستان بخشی از امپراتوری‌های بزرگ ایرانی مانند هخامنشیان و ساسانیان بوده‌اند. شواهد تاریخی از حضور قهرمانان اساطیری ایران مانند رستم در حوزه جغرافیایی افغانستان امروزی، گواهی بر این پیوند دیرپاست.تحولات قرن بیستم و معاصراز مهم‌ترین نقاط عطف در روابط معاصر می‌توان به این موارد اشاره کرد:انعقاد پیمان دوستی در سال ۱۳۰۰ خورشیدیتأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر همسایه شرقیچالش‌های ناشی از حضور نیروهای خارجی در افغانستانمسئله مهاجران افغانستانی در ایرانبحران‌ها و فرصت‌های اقتصادی در روابط ایران و افغانستانهمکاری‌های تجاری و زیرساختیایران در دهه‌های اخیر نقش مهمی در بازسازی زیرساخت‌های افغانستان ایفا کرده است. پروژه‌های مشترکی مانند:احداث خط ریلی مشهد-هراتتوسعه بندر چابهارهمکاری در حوزه انرژی و کشاورزیچالش منابع آب و محیط زیستاختلاف بر سر سهم‌بندی آب هیرمند از عمده‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی بین دو کشور محسوب می‌شود. ساخت سدهای متعدد در افغانستان و تغییرات اقلیمی، این مسئله را به موضوعی حساس در دیپلماسی دو جانبه تبدیل کرده است.تحولات سیاسی و امنیتی اخیررویکرد جدید پس از حاکمیت طالبانبا بازگشت طالبان به قدرت در سال ۱۴۰۰، معادلات منطقه‌ای کاملاً تغییر کرد. ایران با وجود چالش‌های ایدئولوژیک، تلاش می‌کند از طریق دیپلماسی فعال، منافع ملی خود در مرزهای شرقی را تأمین کند.موضوعات حساس امنیتیمدیریت مرزهای مشترک ۹۲۰ کیلومتریمسئله ترانزیت مواد مخدرحضور گروه‌های شبه نظامینتیجه‌گیری: آینده روابط ایران و افغانستانروابط ایران و افغانستان در آینده نزدیک تحت تأثیر عوامل متعددی قرار خواهد گرفت. حل اختلافات آبی، همکاری‌های اقتصادی پایدار و مدیریت مهاجران از جمله کلیدی‌ترین موضوعاتی است که نیازمند عزم دو جانبه است. با وجود تفاوت‌های سیاسی، اشتراکات فرهنگی قوی بین دو ملت می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های گسترده‌تر باشد.
