حماس و نقش آن در تحولات فلسطین
حماس (حرکت مقاومت اسلامی) بهعنوان یکی از اثرگذارترین جنبشهای سیاسی-نظامی در خاورمیانه، از ابتدای شکلگیری در سال ۱۹۸۷ تاکنون، نقشی محوری در مناسبات فلسطین و اسرائیل ایفا کرده است. این جنبش که با شعار مقابله با اشغالگری و دفاع از حقوق فلسطینیان پایهگذاری شد، امروز به بازیگری چندوجهی تبدیل شده که همزمان فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و نظامی را در دستور کار دارد.
ساختار سازمانی و شبکههای حماس
سازمان حماس از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
شاخه سیاسی: مسئولیت دیپلماسی و تصمیمگیریهای کلان را برعهده دارد.
شاخه نظامی (گردانهای قسام): متولی عملیاتهای مسلحانه و امنیتی است.
شبکههای اجتماعی و خیریه: با مدیریت مؤسسات آموزشی، بهداشتی و حمایت از خانوادههای نیازمند.
تحولات اخیر و رویکردهای جدید
از سال ۲۰۲۳ با تشدید درگیریها در غزه، حماس بار دیگر در کانون توجهات بینالمللی قرار گرفت. این جنبش در سالهای اخیر تلاش کرده با بهروزرسانی استراتژیهای خود، از جمله انتشار منشور جدید در ۲۰۱۷، تصویری معتدلتر از خود ارائه دهد. پذیرش ضمنی مرزهای ۱۹۶۷ و تمرکز بر مبارزه با صهیونیسم بهجای یهودیان، از مهمترین تغییرات رویکردی این گروه محسوب میشود.
روابط بینالمللی و چالشهای پیشرو
حماس با حفظ روابط با کشورهایی مانند قطر و ترکیه، همزمان با تحریمهای گسترده از سوی غرب مواجه است. تحلیلگران معتقدند تنشهای اخیر در غزه و پیامدهای جنگ ۲۰۲۳، آینده این جنبش را با ابهامات جدی روبهرو کرده است.
نتیجهگیری: آیندهنگری در پرتو چالشها
حماس در آستانه چهار دهه فعالیت، با چالشهای متعددی از جمله فشارهای بینالمللی، تقسیمات درونی فلسطینیان و نیاز به بازتعریف استراتژیهای مقاومت روبهروست. موفقیت این جنبش در گرو ترکیب هوشمندانه دیپلماسی فعال، حفظ پایگاه اجتماعی و اتخاذ راهکارهای عملی برای بهبود شرایط زندگی فلسطینیان خواهد بود.
