حماس؛ نماد مقاومت در فلسطین
جنبش مقاومت اسلامی فلسطین معروف به حماس، یکی از تاثیرگذارترین بازیگران صحنه سیاسی-نظامی خاورمیانه محسوب می‌شود. این سازمان که در سال 1987 تاسیس شد، همواره به عنوان یکی از اصلی‌ترین نیروهای مقابله با اشغال سرزمین‌های فلسطینی شناخته شده است.
تاریخچه شکل‌گیری حماس
حماس به عنوان شاخه فلسطینی اخوان المسلمین، فعالیت خود را با ایجاد شبکه‌ای از سازمان‌های خیریه و موسسات آموزشی آغاز کرد. این جنبش در طول نخستین انتفاضه (1987-1993) به یکی از بازیگران اصلی صحنه مقاومت تبدیل شد.
تکامل ساختاری در دهه‌های اخیر
تاسیس شاخه نظامی قسام در سال 1991
پیروزی در انتخابات 2006 مجلس قانونگذاری فلسطین
تقسیم حاکمیت با فتح در سال 2007
ساختار سازمانی پیچیده
حماس از یک شبکه پیچیده سیاسی، اجتماعی و نظامی تشکیل شده که شامل بخش‌های مختلفی می‌شود:
شاخه نظامی: گردان‌های قسام
این شاخه مسئول عملیات‌های نظامی بوده و طبق برآوردها بین 30,000 تا 40,000 نیروی فعال دارد. استفاده از تونل‌های زیرزمینی و راکت‌های دست‌ساز از مشخصه‌های این شاخه است.
شبکه اجتماعی و سیاسی
حماس با مدیریت مدارس، بیمارستان‌ها و برنامه‌های رفاهی، پایگاه اجتماعی گسترده‌ای در نوار غزه ایجاد کرده است. این شبکه نقش حیاتی در جلب حمایت مردمی ایفا می‌کند.
مواضع ایدئولوژیک و تحولات اخیر
منشور اولیه حماس در سال 1988 خواستار حذف کامل اسرائیل بود، اما اسناد جدیدتر مانند بیانیه 2017 بر ایجاد دولت فلسطینی در مرزهای 1967 تاکید دارد.
رویکرد به مسئله دو دولت
اگرچه حماس به طور رسمی موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد، اما پیشنهاد آتش‌بس طولانی مدت بر اساس مرزهای 1967 را مطرح کرده است. تحلیلگران این را نشانه انعطاف پذیری تاکتیکی می‌دانند.
روابط منطقه‌ای و بین‌المللی
حماس با ایجاد ائتلاف‌های استراتژیک با کشورهایی مانند قطر و ترکیه، شبکه حمایتی قابل توجهی ایجاد کرده است. این جنبش همچنین روابط پیچیده‌ای با ایران و مصر دارد.
چالش برچسب تروریستی
اگرچه برخی کشورها از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا حماس را سازمانی تروریستی می‌دانند، اما بسیاری از کشورهای جهان سوم آن را جنبشی آزادیبخش می‌پندارند.
آینده و چالش‌های پیش‌رو
حماس در آستانه تحولات مهمی قرار دارد:
فشارهای بین‌المللی برای تغییر ساختار حکومتی در غزه
چالش تامین منابع مالی تحت تحریم‌ها
رقابت با احزاب فلسطینی رقیب
نتیجه‌گیری: دورنمای پیچیده مقاومت
حماس در سه دهه اخیر از گروهی کوچک به بازیگری منطقه‌ای تبدیل شده است. آینده این جنبش به عواملی مانند توازن قوا در منطقه، تحولات داخلی فلسطین و توانایی تطبیق با معادلات بین‌المللی وابسته است. حفظ پایگاه مردنی در غزه و مدیریت بحران‌های انسانی، چالش اصلی پیش روی رهبران این جنبش خواهد بود.
